In januari 2016 krijgen wij e-mailcontact met Theda Visser, deelneemster aan het laatste Mylopotamos zomerkamp 1969.
Dit was naar aanleiding van een artikel eind december 2015 in een Vlaardingse krant over hoe Ina en ik elkaar op Kythira in Livadi in 1966 hadden leren kennen.
12 januari 2016:
Dag fam. Bingen,
Vandaag kreeg ik een artikel toegestuurd “Vlaardingse liefde op het eiland Kythira”.
Mijn eerste grote reis in 1969, met de trein en de boot, was naar Kythera,
5 weken werken, bij de fam. Koksma, in Mylopotamos.
Voor een huishoudschool moesten leidingen worden gegraven, met een pikhouweel.
De leden van het werkkamp staan op bijgevoegde foto (zie 1969 Myl edt-02).
Uit het krantenartikel is niet helemaal duidelijk, of u alleen op zoek bent naar mensen die in
1966 er hebben gewerkt, of dat dit ook andere jaren betreft.
Is dat wel het geval, dan heb ik en andere vrienden uit die periode nog wel meer informatie.
Een heel leuk initiatief!!
Met vriendelijke groet, Theda Visser.
Beste Theda,
Hierbij een paar foto’s van de werkzaamheden: het graven van de septictank en het voegen van de in vorige jaren geplaatste vloerplanken. Deze foto’s komen uit het Koksma-archief over het zomerkamp 1969 in Mylopotamos. Ook een overzichtsfoto zoals de school er na 1971 uitzag.
Met vriendelijke groet, Jean Bingen.
Goedemorgen fam. Bingen,
Dit bericht kreeg ik van dhr. Marcel Rouweler.
Hij heeft veel bewaard, geen dia’s die heb ik ook nooit gehad van deze vakantie.
Hij laat u meekijken op zijn website, misschien zit er info bij die u kunt gebruiken.
Vandaag stuur ik hem het krantenartikel uit Vlaardingen, waar het hele verhaal voor ons mee is begonnen.
Succes gewenst en groet van Theda Visser
*click on a photo to enlarge, all provided by Marcel Rouweler
Alweer een medewerker in dit project.
Arno is de zoon van Ed de Tender en Jeanet Stigter, destijds (zomerkamp 1969) projectleider van de bouw.
Het werkkamp had een democratische structuur (toen mode) en eenieder had het voor het zeggen.
Tot de pot met geld te snel leeg raakte, toen werden een aantal mensen, als aansturende van het bewaken van het geld aangesteld.
Ze mochten elke zaterdag met de bus naar de markt in Potamos. Ik was een van de gelukkigen.
Misschien is met deze info nog iets te doen?
Groet van Theda Visser.
Beste Theda,
Bijgevoegd heb ik het werkrapport dat de Koksma’s elke maand of 2-maandelijks de laatste jaren rondstuurde.
Hierin beschrijven Anna en Jurjen de werkzaamheden van het laatste zomerkamp op Kythira in 1969.
Naar ik aanneem hebben alle deelnemers aan dit kamp destijds ook dit rondschrijven gekregen.
Toevalligerwijs werd in dit rapport ook nog eens het waterleidingproject van de Vlaardingers in 1966 besproken. In 1962 had ik meegeholpen aan de opmeting en in 1966 aan de realisatie van dat project.
In jullie jaar 1969 op 6 augustus werd de waterleiding in Livadi pas officieel in gebruik genomen.
Dat kwam ook door het feit dat tijdens de junta (1967 – 1974) het hele eiland elektriciteit kreeg.
Het artikel dat ik in 2007 op het Kythera-family.net had geplaatst was ik gewoon vergeten. Dus heel erg bedankt! De foto bij het artikel is gemaakt door Gerard Helmink in 1964 in Mylopotamos tijdens het eerste zomerkamp voor de school.
Nu maar hopen dat Marcel Rouweler ook nog leuk materiaal weet terug te vinden.
Vooral ook naast foto’s tekst over zijn/jullie bevindingen.
Met een dankbare groet, Jean Bingen.
Theda heeft onze e-mailcorrespondentie en het werkrapport van Koksma aan Marcel Rouweler doorgestuurd.
19 januari 2016:
Beste Jean en familie (en Theda)
Ik ben zeer ontroerd om dit (werk-)rapport te lezen.
Ik zie het nu (voor het eerst in 46 jaar dus),
en wat mij met name zo ontroert is dat ik
toen nog geen 19 jaar en me toen ook uiterst bewust van de politieke situatie in Griekenland
en met (daarom nog al wat) reserves tegenover Jurjen Koksma,
en op de een of andere manier ontdekt hebbend dat ook Kythera enkele politieke gevangenen/ballingen herbergde,
…ontroert..het me…dat hij Jurjen zoveel begrip voor ons experiment weet/wist te tonen..
Voor mij was dat experiment (geen radendemocratie), maar iets van luisteren naar
individuele stemmen uit de gemeenschap, hoe goed of knullig geïmplementeerd dan ook,
een belangrijk extra van dit (mijn eerste) werkkamp.
Niet om die reden gekozen, maar het was wel behoorlijk op de huid van de Nederlandse tijd en mores..
Over de foto’s ..
…..gruweldromen over schorpioenen en slangen hebben me uiteindelijk niet weten te weerhouden..
om de grote wijde wereld in te gaan,
maar bij het dichten van de gaten (joints between the slabs)
tussen de betonplaten die bij onze komst al waren aangebracht
op de basisfundamenten in 1969 in (ik ben bijna geneigd te schrijven òp) Mylopotamos
moest er iemand onder die platen kruipen om een bekisting-etje\annex plankje
onder de spleten aan te brengen, zodat het vers gemengde cement niet
direct 25/30 centimeter lager op de Kytheriaanse bodem zou landen,
zonder de beoogd gewenste helend-verbindende werking tot stand te brengen.
Eenmaal raden wie er gevraagd werd,
en wie niet de moed verzameld had om zijn angsten voor kruip-gedierte als
argument “ikke-niet” te rechtvaardigen..
Doodsangsten is overdreven,
maar erg senang voelde ik me niet daaronder die betonplaten bezig met plankjes en houtjes om ze te stutten..
Hé, een hele historie, waarvan ik me maar vaag bewust was maar ik denk:
– waterleiding 1967 het “hoge hakken”-kamp veel meiden met…(grootse plannen voor hun toekomstig leven)
………ik heb er later in 1969-70 nog enkele ontmoet…(nog steeds hoge hakken-dames)
– en Livadi aanleg betonwegen 1968, of Fratsia
Ik weet dat we met een select groepje toen nog naar een van die twee plekken zijn geweest
om te kijken naar.. hoe het een jaar later was?
Dus was het in de twee voorafgaande jaren dat Gerrie Brok er was
en in een van die jaren waren er wellicht twee werkkampen: 1968 dus.
In onze groep waren 3 veteranen die eerder elders in een werkkamp op Kythera waren.
Iris, Gerrie en Annelies (zie lijst bijgevoegd: Addens, Brok en Mulder)
Ook herinner ik me dat iemand (Gerrie?) vertelde dat Mylopotamos in ons jaar, minder leuk was
voor de vrijwilligers, want ze (het dorp) was al gewend,
eerder zoiets gezien, niks nieuws, al jaren vrijwilligers over de vloer
alleen het dorpscafé was blij!
Andere kampen waar ze was (en natuurlijk de eerste? keer Mylopotamos 1967) was de verhouding tussen dorp en kamp anders/spontaner.
Ach en ook prachtig om te lezen: Eigenlijk had 1968 het laatste jaar zullen zijn, voor de Koksma’s, om een zomerkamp op Kythira te hebben.
Ze zijn door Utrecht toch op het laatst overgehaald.
Krijgen ze ons.. 🙂 …..
En dan achteraf onze kritische, en dus betrokken, kanttekeningen aan Utrecht hoe het beter had gekund en in de toekomst (sic) beter geregeld kan gaan worden.
Maar waar ik van meerdere vrijwilligers (natuurlijk een select gezelschap van mensen met wie ik
contact onderhield) altijd te horen kreeg later, dat we een zootje ongeregeld waren, teleurstellend voor Koksma, omdat we er met de pet naar slingerden met ons democratisch gedoetje, is het verfrissend om Annie’s en Jurjens rapport te lezen..
Natuurlijk “het had beter gekund”, zelfs met de ontmoedigende constante aanwezigheid van
die compressor op de rand van de chantier,
die nooit tot leven is gekomen tijdens onze dagen
zo vol van hoop op juist dat wonder..
Er is nog gedistilleerd water gehaald in Potamos (dat zou alles fixen).
(Opmerking Jean Bingen: Iris Addens en Annelies Mulder waren deelneemsters aan het Fratsia waterproject 1968; vermoedelijk was Gerrie Brok deelneemster aan het 2e Mylopotamos zomerkamp 1967, het zogenaamde hoge hakken kamp, en tevens in 1968 in Livadi bij de aanleg van betonwegen)
1 Maart 2016, hoe het eerste contact met een deelneemster aan het Mylopotamos zomerkamp 1969 tot stand was gekomen:
Beste Ina en Jean Bingen,
Via mijn broer, Gerard Madern, die in Vlaardingen woont, kreeg ik het artikel uit Groot Vlaardingen.
Dat heb ik aan mijn toenmalige werkkamp-collega, Theda Visser, gezonden en die heeft het weer doorgestuurd naar Marcel Rouweler.
Mijn naam is Marja Madern. Met Theda heb ik nog steeds contact.
Ik denk dat u inmiddels op de hoogte bent van de ervaringen in het werkkamp in Mylopotamos 1969, maar wil u toch laten weten dat het zwaar was te werken in de volle zon, maar ook een gebeuren dat ik nooit zal vergeten.
Na nog een enkele maal terug te zijn geweest op Kythera, heb ik vervolgens nog 17 vakanties doorgebracht in Griekenland.
Toen het toeristisch werd heb ik voor andere vakantielanden gekozen.
Het was een bijzondere ervaring om op een eiland te komen waar de situatie zo ongeveer een eeuw achter liep bij de situatie in ons eigen land.
Om te zien hoe zij bij de bron de was deden (en wij ons haar wasten). Helaas gooiden zij ook de lege flessen (wasmiddel) in het riviertje.
Per ezel bereikte men het andere dorp enz. Het dagenlang zitten bij café op 5 stoelen. Te veel om op te noemen.
Het was een buitengewone ervaring en ik ben blij het te hebben meegemaakt.
Met hartelijke groet, Marja Madern.
Maart 2016: Beste Marja,
Hartelijk dank voor uw leuke reactie.
Wat betreft het zomerkamp 1969 in Mylopotamos, heeft het door u doorgezonden artikel ‘Kythera 1966’ een sneeuwbaleffect gekregen.
Vooral Marcel Rouweler heeft mij veel informatie ter beschikking gesteld en die bron is nog niet opgedroogd!
Inderdaad zijn veel delen van Griekenland na de zestiger jaren behoorlijk toeristisch geworden.
Kythira is echter nog steeds niet echt toeristisch geworden.
Alleen de maanden juli, augustus en half september kent het eiland een belangstelling van voornamelijk Griekse toeristen.
Ross Holidays stuurt elke week circa 45 tot 50 Nederlandse vakantiegangers in de periode half april tot half oktober.
Wat op het eiland wonende Nederlanders voor het bevorderen van toerisme doen zie de links hieronder:
www.pyrgoshouse.com/nl & www.eengriekseiland.nl
In 1964 waren de eerste twee zomerkampen voor de school van Mylopotamos.
Aan dat zomerkamp hebben ook al 2 jonge vrouwen uit Vlaardingen meegedaan.
Ook voor hen was de reis, het verblijf, het werk en de kennismaking met de lokale bewoners een heel bijzondere gebeurtenis.
Hun ervaring schreven ze in brieven aan hun thuisfront.
Ik ben in alles geïnteresseerd voor het door mij aangelegde Koksma-archief!
Wij hopen nog van u te mogen horen.
Met hartelijke groet, Jean Bingen.
Marcel Rouweler’s impressie in de tijdgeest van 1969 m.b.t. het experimentele laatste zomerkamp Mylopotamos.
De tekst van Marcel’s website:
Kythera 1969
Bad Moon Rising
in mijn hoofd neuriede
de Creedence-song
voor het eerst op weg
naar verre oorden
het onbekende tegemoet
Athene:
Hellas-Express
-vertrekpunt Hamburg
-dwars door Duitsland en Oostenrijk
Joegoslavië in.
we zijn aangekomen,
gisterenavond
en ik ben in slaap gevallen
…stemmen in het donker…
is het laatste wat ik me herinner
…lacherige speculaties over
wat ons boven het hoofd hangt…ingeslapen
nu lopen er al weer mensen rond
met van alles in de weer
alsof ze de weg weten
het is ook weer warm
en vliegen zoemen en landen
gisteren vanaf de wal opgehaald
met kleine bootjes net zoals ook al eerder
gezien die dag bij andere eilanden
het schip is te groot om
bij deze waterstand langs de pier aan te meren
daar en toen moet ik mijn horloge zijn verloren
een bus staat klaar
al onze spullen, bagage
in en op de bus geladen
voor we zitten is het donker
vooral de geur van thijm en stof
die door de open ramen naar binnen warrelen
onderweg herinner ik me
dan het het arriveren bij de dorpsschool
ons onderdak de komende tijd
het is nog steeds volle maan dat helpt bij het
bagage van de bus naar de school slepen
mijn vergeefse pogingen om een doorgeef-
keten te organiseren: efficient
zoeken: luchtbedden oppompen,
slaapzakken spreiden
bij het licht van zaklantaarns
en een of twee olielampen
Ontbijt buiten voor de school de jam doorgeven…,
…over de tafel, lange tafel, banken,
ver uitzicht schitterend ook
omdat we in de schaduw van de school zitten,
alles blikkert, het dorp, de velden er voor.
Al die levendige en zelfs nu nog overbelichte beelden
van het verblijf schieten weer te binnen
I always tend to worry though:
Our self-brought supplies dwindled very fast,
Peanut butter, cans of spam and other home-brewn
delicacies, were consumed with great appetite
and the idea of keeping some for the rainy day,
was probably only my own very private idea of
handling the situation
na het ontbijt,
de cicaden zijn me al opgevallen, overijverig zangkoor hitte of geen,
inspectie van de bouwplaats
we zijn opgehaald door de ingenieur
door het dorp gelopen en naar de werkplek gegaan
een door onkruid overgroeid veld met
in het midden enkele betonplaten op muurtjes als fundament
en een paar kolommen met wat roestig uitstekende
bewapening dat is het enige wat er nu zichtbaar is van de hier te verrijzen
school waaraan we zullen gaan werken
hier gaan we onze ijver omzetten in zweet
onze bijdrage als werkkampvrijwilligers zal bestaan uit het graven van
sleuven voor rioolbuizen en een put
en een kuil voor een septictank
de ingenieur overlegt met de teamexpert
vage grondlijnen geven een indicatie waar te beginnen
volgens bouwtekening:
een huishoudschool zal hier gaan verrijzen
voor dochters van boergezinnen op de Peloponnesos
plotseling lijkt alles hopeloos en onbegonnen werk
nauwelijks de moeite waard, wellicht interessant
maar niet te verwezenlijken
dit is geen onbekend gevoel voor mij evenwel
en ik laat het passeren
we beginnen morgen: vrijdag.
vliegen …zoemen en landen,
cicaden zagen onvermoeibaar
en het duurt even voor het opvalt
als het al opvalt dat ze ook
en masse kunnen zwijgen
dit zijn we dan ten voeten uit: geen hippies,
maar wel in die geest
kinderen van onze eigen tijd samengegooid en gemixt
in ons recente verleden is woodstock
waaraan we hoop kunnen ontlenen
niet verschoond van machtsdromen: power to the people
zonder leiding, maar met committees
en meerderheidsdecreten,
daar hebben we al een statement mee gemaakt
in Athene
om te straffen en te veroordelen..
3 dagen terug: afgelopen dinsdagmiddag om pak weg
vier uur kwamen we aan op het station Athene
een sterke leidingshand ontbreekt…(tenslotte 1969 en
we gaan alles democratisch doen)…een enkeling kiest
er geërgerd voor om het dan zelf
wel uit te zoeken, natuurlijk komen alle andere minder
ongeduldigen en hun regelaars ook bij hun doel aan:
de jeugdherberg in Lord Byronstreet…
ik had die enkeling kunnen zijn: zelf uitzoeken…
maar ik was niet echt zo geïrriteerd dat ik daartoe besloot…,
achteraf schaamrood is misschien gepast…
een sterke kuddegeest heerste en afdwaling dient te
worden gestraft…(samen uit, samen thuis)
zelfs veertig jaar na dato weet ik niet anders dan
dat de publieke schrobbering van de individualiste
niet echt verheffend was…..
anderzijds misschien toch maar goed dat zij
snel-geïrriteerde niet in een ons aangewezen leiding zat
hopelijk verricht ze nog steeds goed werk in Jordanië
Maar eerst nog over de zee:
pas op het eiland
als ik hem in de verte
achter de school zag liggen
een diffuus vlak donkerder blauw
onder de niet haarscherpe horizon
dan pas was het wat
dan daar op zijn plek gekomen.
want het duurde nogal voor het bijzondere van de zee tot me doordrong andere zaken hadden
een heftiger indruk op me gemaakt…………………..
de opeenhoping van zoveel verschillende karakters in tijd (4 week) en ruimte
de plek van het werkkamp: de lagere school net buiten het dorp
het doel/de plek de situ: huishoudschool Mylopotamos Kythera Griekenland..
UITGELICHT
vuilnis dat onzichtbare, maar niet altijd onruikbare spul
in Nederland zet je dat aan straat
op die en die dag en het verdwijnt
here we had to dig a pit
onze Jordaanse medewerkkamper waarschuwde ons:
hij met zijn handen in zijn zakken
terwijl wij aan het graven waren:
“…these watermellon peels if not taken care of properly, that is, burried at least several feet deep will attract scorpions”
Na de vuilnis begrafenis liepen we in het licht van de maan terug naar de school.
toen in het begin waren we misschien nog bereid hem te geloven, het voordeel van de twijfel te gunnen.
watermeloen en
-prutjes met tomaten en ui
heb ik er leren eten
en gevulde wijnbladeren volgens Jordaans recept
ander voedsel heb ik overleefd en eet ik nog steeds niet
-er was veel komkommer op menu na menu naast tomaat natuurlijk
en wellicht ook voor het eerst daar gegeten
knoflook… courgette, aubergine, olijven
voorlopige aantekeningen:
de volgende morgen gingen we er op los
eerst het onkruid en het struikgewas opruimen
verbranden:
waarbij ik me angstig afvroeg of de vonken niet oogst,
boomgaard of dorp zouden kunnen doen ontbranden;
viel mee, niets aan de hand
nu de handen uit de mouwen en graven
niet met de schop maar met een pikhouweel.
echt andere koek, dat; geen zand met wat kiezelstenen er in
steen, rots met hier en daar wat zand
niet voor niets werkhandschoenen mee
zingen hielp (ook als je de volledige tekst niet kende)
beatles, stones, dylan, baez, zangeres zonder naam
en ja zuster nee zuster
maar een hoed
en wel een van stro,
ontbeerden de meesten van ons
werkend in de volle zon geen luxe
verder o.a. over:
hurk-wc’s
Griekse sigaretten
wasjes met Biotex
culture shock
twee emmertjes waterhalen
terug in de tijd
Griekse weduwen of oudere vrouwen in het algemeen
(dus in het zwart)
water (veel lekkerder hier dan in Athene)
aan rotswanden hangen en hoe nu terug
buschauffeurs ieder dorp zijn eigen (+bus)
Klik op de foto om te vergroten
