Impressie Kythira door Riet Berghuijs – Simons.
Toen Jean Bingen mij eens vroeg, tijdens een etentje bij ons thuis in februari 2020, om een verhaal over Kythira te schrijven, was mijn eerste gedachte, dat ga ik niet doen. Ik plaag Jean altijd met het achterhalen, uitzoeken, verwerken en opslaan van alles wat te maken heeft met “The Dutch on Kythira.” Totdat ik zelf eens ging snuffelen op deze website. Wat een nostalgie, echt andere tijden! Wat leuk om de verschillende verhalen te lezen van Jurjen en Anna Koksma, andere werkkampers en Koksmaatja’s die hun ervaringen beschreven.’
De foto’s te bekijken, … wat was iedereen nog jong! De Kythira-kriebel, zo genoemd door Anita Snippe van ‘Xenonas Fos ke Choros, begon bij mij jeuk te veroorzaken. Dus toch maar aan de slag.
Het is 1968. Hoe kom je op Kythira? Nou, je bent jong en je wilt wat. In die tijd las ik Hervormd Nederland, een weekblad met een christelijk tintje. Daar kwam ik een oproep tegen van de oecumenische jeugdraad, die jongeren vroeg om in werkkampen, op diverse plekken in Europa, in de vakantieperiode de handen uit de mouwen te steken. Het werd Kythira! Kythira, het zevende Ionische eiland. De Eptanisia. Aphrodite, de godin van de liefde was daar uit een golf geboren en op een schelp, aan land gespoeld. Dat was alles wat ik wist over het eiland.
Niet verkeerd……., dan kun je er redelijk blanco ingaan. We kwamen terecht in een dorpje Fratsia. Er moest een put worden gegraven bij de kaasfabriek en we werkten aan de watervoorziening van het dorp. Sleuven hakken in een rotsachtige bodem. Handwerk!!! Het eiland was dor, heet, de mensen vriendelijk, behulpzaam. De bevolking was arm. Waterleiding en elektriciteit waren er niet. Er waren veel verlaten huizen van bewoners die naar Australië, Amerika of Zuid-Afrika waren vertrokken. Sommigen waren teruggekeerd naar hun geboortegrond, met die mensen kon Engels gesproken worden. Behulpzame tolken! In het dorp was een klein winkeltje, dat tevens een café was, waar men de eerste levensbehoeften verkocht. Veel stof was er, de wegen waren onverhard. We waren een groep van ruim twintig enthousiaste jongelui, die in dat toch wel uitgestorven, rustige dorp, zorgden voor leven in de brouwerij.
Er werd gewerkt, gegeten, gedronken, gezongen, gedanst, gekletst en lol gemaakt. Soms in de middagen gingen we ergens op het eiland naar een strandje.
Tijdens die periode leerde ik Frank Berghuijs kennen. Hij zat in de technische leiding van het kamp en was in1967 een half jaar op Kythira geweest als member van het team. We werden verliefd, maatjes voor het leven. Inmiddels zijn we twee kinderen, vier prachtige kleinkinderen en 50 jaar huwelijk verder. Regelmatig zijn wij in al die jaren terug geweest op het eiland. De keren zijn niet meer te tellen. Onze kinderen en kleinkinderen maakten kennis met deze parel. De laatste jaren proberen we de hele maand september op Kythira te zijn.
Heerlijk!
Ik ga proberen een beeld te schetsen van Kythira in de loop der jaren, de veranderingen die het doormaakte en wat het eiland maakt tot wat het is. Bewust ben ik me dat ik kijk vanuit mijn eigen referentiekader. Frank en ik filosoferen hier vaak over, soms samen met Jean en Ina Bingen.
Wij genieten mateloos van de ruimte, de rust, de eenvoud, de stilte. Geen geluid van snelwegen, geen verkeerslichten, weinig herrie in het luchtruim. Op zondag hoor je aan het luiden van een kerkklok, waar die morgen een dienst zal worden gehouden. Zonsopgangen en de zonsondergangen kunnen op veel plaatsen adembenemend zijn. De sterrenhemel laat je wegdromen, vaak zijn er vallende sterren. Over uitzichten gesproken. De weg van Mylopotamos naar Limnionas is er zo een. Vol prachtige vergezichten en na iedere haarspeldbocht is het uitzicht weer anders. De weg van Chora naar Felloti. Daar heb ik altijd het gevoel dat de goden met grote stenen hebben staan gooien. Een oer gevoel! We hebben het eiland in de loop van de jaren weer groen zien worden. Het bosbouwproject heeft zijn vruchten afgeworpen. Een bosbrand gaat ons dan ook door merg en been. In het voorjaar is Kythira net een grote bloeiende rotstuin. De brem kleurt het eiland geel. Werkelijk prachtig. Een agave-bloemstengel als een grote asperge uit zijn basis zien komen, wat een verrassing. Voor mij is het een land van geuren en kleuren! De tijm, de basilicum en vele andere plantjes, die je aanraakt, hebben een kruidige geur. In de prachtige verscholen baaitjes en op de ruige stranden is het goed toeven. De zee kleurt er van aqua, blauw tot diep indigo. In de loop der jaren zijn de meeste wegen verhard. Waar vroeger alleen met een ezeltje te komen was, kun je nu prima heen met een auto. Overal is nu waterleiding en elektriciteit. Op het eiland is een kleine luchthaven. Vanuit Athene kun je aanvliegen.
Vooruitgang ook op Kythira, gelukkig! Een van de bewoners vertelde ons eens dat, door de werkkampers, hij erachter gekomen was dat je in plaats van Russisch toch beter Engels kon leren. Dan kon er gecommuniceerd worden. De jongeren op het eiland spreken op dit moment dan ook bijna allemaal Engels. Een bijzondere ervaring was voor mij het meemaken van het Paasfeest op Kythira. Dat zal ik niet snel vergeten. Witte donderdag, goede vrijdag, stille zaterdag kregen weer opnieuw betekenis. Pasen, het doorgeven van het licht!!!! De rode eieren, het eitje tikken, het lam aan het spit, een familiegebeuren. Een doopfeest. Het kind krijgt zijn/haar naam tijdens het dopen op de naamdag van de betreffende heilige en gaat in zijn of haar blootje, bijna kopje onder in het doopvont. Het maken van een bloemenkrans voor 1 mei, de dag van de arbeid, een vrije dag en tevens verwijzing naar de mythe van Demeter en Persefone.
Tegenwoordig zijn er supermarkten, waar bijna alles te koop is. Bij de bakker maak je een praatje en kun je heerlijke koekjes [rozedes en kourabiedes] kopen. Bruinbrood is tegenwoordig ook volop te koop. Op de zondagsmarkt in Potamos ontmoet je elkaar. Er worden nieuwtjes en roddels uitgewisseld. Je kunt er producten kopen van de locals. Tijm-honing, de marmelades en het zeezout met kruiden zijn een aanrader! Tomaten, meloenen en vijgen zijn nergens zo lekker als op Kythira. Een band is er ontstaan tussen ons en Spiros en Giorgia Gianniotis. Spiros was burgemeester van Livadi toen Frank daar in 1967 bezig was aansluitingen voor de waterleiding te maken. Ze hadden iedere dag werkoverleg. In 1968 maakten we de doop mee van hun tweede kind. In de loop van de jaren zijn we bijna familie geworden. Wij volgen het wel en wee van hun kinderen en kleinkinderen. Spiros overleed in juni 2019. Hij is 95 jaar geworden!
Van nature ben ik een nieuwsgierig mens. Mijn ervaring is, als je aan mensen op dit eiland vraagt: “Wat heeft je naar dit wonderschone eiland gebracht?“ je de meest leuke, verrassende en soms emotionele verhalen krijgt. Dus, stel de vraag!
Riet Berghuijs – Simons.